بخش هفتم-تقریرات دروس حکمت متعالیه ، فلسفه اسلامی توسط استاد حاج سید محمد حسین بحرالعلوم میردامادی

تقریرات دروس حکمت متعالیه ، فلسفه اسلامی توسط استاد محقق حجت الاسلام و المسلمین حاج سید محمد حسین بحرالعلوم میردامادی

کتاب شواهدالربوبیۀ تدریس در تاریخ دیماه ۱۳۸۴

نویسنده تقریرات شاگرد کمترین ایشان مهدی نجف آبادی

لازم به ذکر است که مجموعه تقریرات دروس کتاب شواهدالربوبیۀ در آستانه نشر می باشد و این قسمت به عنوان نمونه و معرفی آن کتاب است که در وب سایت قرار داده شده است و همچنین لازم به ذکر است که استاد ایشان در این کتاب ، حکیم فرزانه عارف فقیه ، آیت الله علامه حاج شیخ احمد شیخ الاسلام روحانی قدس سره بوده اند.

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : مراتب چهارگانه عقل

بخش هفتم

مرحوم والد حکیم عارف اندیش قدس سره معتقد بودند که نهایت درجه سلوک عقلی آن است که سالک به واسطه عقل فعال که بین انسان و خلیفۀ الله می باشد به فیض قرب النوافل نائل شود.

توضیح و تشریح مقام «قرب النوافل» در همین کتاب خواهد آمد ولی اجمالاً باید بدانیم که مقام «قرب النوافل» مقامی است که سالک آیینه امام زمان و خلیفۀ الله می گردد به همان صورت که خلیفۀ الله آیینه حضرت حق تعالی است یعنی چشم و گوش و زبان خداوند است.

ایشان معتقد بودند اگر کسی از اصول عقلی و براهین صحیح استدلالی دوری جوید در سلوک معنوی و قلبی مبتلا به ریاضتهای باطل می گردد و نمی تواند بین ریاضت باطل از غیر باطل تمییز دهد و مبتلا به عارف نمایان دکاندار که با عناوین مختلف به اغوای مردم می پردازند خواهد شد.

در نظر والد ماجد قدس سره دفتر عقل و دفتر علم در انسان باید توأم با دفتر عشق باشد و به عبارت بهتر ، انسان باید معجونی از عقل و علم و عشق گردد تا بتواند به یافته های صحیح و دقیق الهی نائل شود.

سالک سلوک عقلی بر اثر ارتقاء یافتن به سلوک قلبی به درجه ای از کمال خواهد رسید که بدن خود را به پیراهنی مبدل کرده که هرگاه بخواهد بپوشد و هر دم اراده کند از تن در آورد و این امر ملکه او گردد ؛ این در صورتی که نفس درجات عقلانی را طی نموده و لایق احراز عقل مستفاد شود و از عقل فعال کسب فیض نماید همانطور که بیان گردید عقل فعال به تعبیر حدیثی ، ملک یا ملائکه واسطه فیوضات معنوی و شهودی بین سالک و قطب زمان یعنی حضرت خلیفۀ الله عجل الله فرجه می باشند و با توجه به همین معنی است که صدرالمتألهین قدس سره می نویسد:

«و سمّی به لإستفادۀ النفس ایّاها مما فوقها» و واضح است که فوق عقل مستفاد که مقام برتر نفس آدمی است عقل فعال می باشد که به او عقل فیاض نیز می گویند و به عبارت دیگر عقل دهمی است که آن را روح القدس یا جبرئیل امین و ملائکه تحت فرمان او گویند و آنان مأمورین ارسال وحی به انبیاء و الهام به اولیاء معصوم و اشراقات معنوی به عارفان سالک در سیر و سلوک علوی و منهاج مهدوی می باشند.[i]

و عقل فعال ، کلیه عقول و نفوس را از قوه به فعل رسانده و واهب الصور و واسطه فیض الهی به کل موجودات می باشد و جمیع صور اشیاء به نور محض او که ، محض نور خداوند است مستفیض می شوند.

پس عقل فعال که نفوس را به فیوضات الهی می رساند و باعث می گردد که عقل انسان به مرتبه اعلای عقل مستفاد ارتقاء یابد واسطه سلوکی انسان می باشد و سلوک انسان در مرحله اول به سلوک عقلی و سپس در مراحل برتر به سلوک قلبی تعبیر شده است و واضح است که اصطلاحات حِکَمی و عرفانی همانند اصطلاح عقل فیاض و فعال از آیات قرآن و روایات اهل بیت طهارت علیهم السلام استنباط گ