نفس ناطقه نسبت به خودش آگاهی حضوری دارد و مراتب
این حضور را می توان گسترده ساخت و این همان وجودی
است که با مرجع ضمیر « انا » یا کلمه « من » در
فارسی به او اشاره می شود یعنی هویت وجود من ،
« نفس ناطقه » می باشد و از این جهت فرموده اند :
« ای برادر تو همه اندیشه ای »
یکی از خصوصیت های مکتب فلسفی اصفهان و همچنین
عرفان بزرگان این شهر آن است که آنان در مباحث
حکمی و عرفانی به معرفت نفس توجه زیادی داشتند و
معرفت نفس اساس وپایه معرفۀ الله و معرفۀ الحجۀ
می باشد.
در عرفان علوی و حکمت یمانی ما دارای دو نوع سلوک
هستیم : اول سلوک فکرت و عقل و دوم سلوک قلب
و معلوم می گردد انسانی که عقل که جایگاه دانش و قلب
که جایگاه بینش است را در صراط مستقیم تابع خلیفه
معصوم الهی نماید به حکمت و عرفان علوی که همان
حکمت و عرفان الهی می باشد رسیده است .
یکی از خصوصیات اولیاء خدا که در زیارت عاشورا نام
آنها برده شده آن است که هیچگاه مردم را به سوی جهل و
کسب ننمودن علوم دعوت نمی کنند بلکه علم را در انواع
خود ممدوح دانسته و معتقدند که علم نوری است که انسان
را از تاریکی جهل و تقلید کورکورانه و خرافات و
تعصبات جاهلانه نجات می دهد.
یکی از خصوصیات دیگر اولیاء الهی آن است که می دانند
قلوب و دلهای مردم ، رمنده است و و همچنین می دانند
بهترین عاملی که می تواند باعث تألیف قلوب شود محبت
و ولایت اهل بیت علیهم السلام و تبری از دشمنان آنان
است .
در عرفان علوی می خوانیم که عقل ها ، موهبت و عنایت
خداوند هستند ولی آداب و رسوم ، اکتسابی می باشند پس
باید آداب و رسوم خود را بر اساس عقل سلیم که منور به
نور ولایت و معرفت است به دست آورد تا مبتلا با آداب
و رسوم شیطانی نشود.
در عرفان علوی در بخش عمل و رفتار می خوانیم که
اشخاصی که دارای پست و مقام هستند و اصولاً سروکارشان
با مردم است باید با شرح صدر و مهربانی با آنان برخورد
کنند و شرح صدر را خداوند شامل حال کسانی می کند
که ایمان به مقام نورانیت و ولایت امیرمومنان علیه السلام
داشته و از دشمنانشان بیزارند.
یکی از دستورات عرفان علوی در مقام عمل آن است که
باید دست رحمت بر سر یتیمان بکشیم و امام صادق علیه السلام
بنا به نقل بحارالانوار ج۱۵ ص۱۲۰فرمودند :
« هر کس به یتیمان رسیدگی کند نور ولایت ما در روز
قیامت شفیع وی خواهد شد.»
یکی از خصوصیات عرفان علوی ، غیرت داشتن نسبت به
ناموس می باشد و ناموس انسان مومن ، از جهت باطنی ،
ایمان او به اهل بیت علیهم السلام و از جهت ظاهری و
دنیوی ، همسر و خواهر و مادر او و جمیع زنان مومنه
می باشند و از این جهت است که امام صادق علیه السلام
بنا به نقل وسائل شیعه ج۷ص۱۰۸فرمودند :
« مرد بی غیرت دارای قلبی واژگون بوده و شیعه ما نیست » .
